Di tích lịch sử khu căn cứ kháng chiến chống Pháp ở Bằng Cả

Di tích lịch sử căn cứ cách mạng xã Sơn Dương

Với vị trí nằm gần với TP Hạ Long, lại có núi cao rừng rậm, xã Sơn Dương (huyện Hoành Bồ) từng được chọn làm căn cứ cách mạng trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ...

Ông Lục Văn Lường giới thiệu một hang nhỏ dân làng quen gọi là hang ông Tâm.

Tại Khe Cả, xã Sơn Dương, Ban Cán sự Đảng huyện Hoành Bồ được thành lập vào ngày 9-10-1946. Xã Sơn Dương cũng là nơi thành lập Đại đội Hồ Chí Minh, đơn vị vũ trang đầu tiên của Khu mỏ (ngày 30-12-1946) do đồng chí Nguyễn Kim Cương làm Đại đội trưởng. Sau hơn nửa năm thành lập, được nhân dân Sơn Dương hết lòng giúp đỡ, ngày 11-7-1947, Đại đội Hồ Chí Minh cùng với du kích và nhân dân xã Sơn Dương đã đánh trả quyết liệt trận càn quét của thực dân Pháp, tiêu diệt gần 40 tên địch, bắt sống 2 tên. Nhưng, trong trận chống càn này, Đại đội cũng đã có 34 chiến sĩ anh dũng hy sinh. Hiện nay, chính quyền và nhân dân đã lập nhà bia tưởng niệm 34 chiến sĩ này tại thôn Vườn Rậm, xã Sơn Dương.
Trong cuộc kháng chiến chống  Mỹ, để đảm bảo an toàn lực lượng, cơ quan Tỉnh uỷ cùng với Bộ Tư lệnh Hải quân (kiêm Quân khu Đông Bắc) cùng nhiều cơ quan, đơn vị, cửa hàng, kho tàng, bệnh viện, trạm xưởng, cơ quan văn hoá của tỉnh v.v.. đã về sơ tán trên đất Sơn Dương trong khoảng thời gian từ 1964 đến 1968. Ông Lục Văn Lường, cán bộ hoạt động cách mạng thời chống Mỹ ở thôn Hà Lùng kể, khi Tỉnh uỷ Quảng Ninh sơ tán về thôn Hà Lùng, bà con nhân dân đã hết lòng chở che đùm bọc. Hà Lùng được chọn là căn cứ bởi nơi đây có địa hình nhiều đồi núi, hang động và có cả đồng bằng nằm xen kẽ, địch khó có thể oanh tạc. Mà dù có bị oanh tạc đi nữa cũng không thể làm gì được vì có những dãy núi cao với nhiều hang đá rất sâu bên trong làm nơi ẩn nấp.

Ông Lục Văn Lường còn cho biết, hệ thống hang Hà Lùng có 3 hang. Trong đó hang chính có đường hầm thông với các cửa. Hang nằm ở chân núi đá vôi chồng lấn lên nhau tầng tầng lớp lớp, kiên cố, có ngách thoát hiểm được lát gạch thành bậc thang phòng khi có nguy biến. Lúc đó, đồng chí Bí thư Tỉnh uỷ Nguyễn Đức Tâm thường xuyên làm việc ở đây. Vì thế người ta còn gọi một trong 3 cái hang đó là hang ông Tâm và hệ thống hang này là hang Tỉnh uỷ. Bên ngoài hang, còn có một cái giếng để lấy nước sinh hoạt. Cũng theo lời kể của ông Lường, Sơn Dương còn là địa bàn để sau đó nhiều cán bộ cách mạng, công nhân viên chức ở một số cơ quan của tỉnh thực hiện đợt tăng gia sản xuất cùng bà con nông dân.

Cũng vào những năm này, Báo Quảng Ninh đã từng đặt tại đây và nhà in báo thì ở khu rừng xã Sơn Dương. Tại đây, không có điện, muốn in báo phải dùng máy đạp chân. Khổ báo phải thu hẹp lại từ 79x54cm xuống còn 39x54cm, có lúc xuống chỉ còn 39x27cm... Tuy nhiên vượt qua rất nhiều khó khăn, thử thách, báo vẫn được xuất bản đều đặn, phản ánh những vấn đề thời sự nóng bỏng, những chiến công hiển hách của quân dân ta.

Ngày 14-12-2005, UBND tỉnh Quảng Ninh đã cấp bằng di tích lịch sử cách mạng cấp tỉnh cho Khu căn cứu cách mạng xã Sơn Dương. Tuy nhiên hiện nay, một số di tích, nhất là hang Hà Lùng, vẫn còn để hoang sơ, không có đường vào cho du khách tham quan, không có bảng đề tên di tích, đá rơi vít cửa hang, nhiều hạng mục bên trong hang đã tróc lở, xuống cấp cần được quan tâm bảo tồn kịp thời...

Hải Dương

Nguồn: Báo Quảng Ninh