Bình gốm Đầu Rằm

Theo quan sát Bình gốm Đầu Rằm có chiều cao (chỉ tính phần còn lại) là 25,3cm, đường kính vai bình 14cm, còn tương đối nguyên vẹn, chỉ có phần miệng đã bị vỡ và chân đế có một số vết sứt nhỏ;2/5 diện tích bề mặtcủa bìnhbị vôi hóa. Hình dáng của bình gốm Đầu Rằm gồm 3 phần: Phần miệng (rộng 6,5cm) và vai bình (cao 2,3cm) hình chóp nón cụt, gần miệng bình có một vòi nhỏ, đường kính lỗ khoét khoảng 3cm;Thân bình (cao 16,2cm) hình chóp cụt (bên trên lớn hơn bên dưới);Chân bình hình thang có đáy là một hình vuông (kích thước là 6,8cm). Bình gốm Đầu Rằm có 3 màu: Toàn bộ thân bình có màu đỏ sẫm, 2/5 thân bình (đây là phần lộ ra ngoài mặt đất khi bình nằm trong hang đá) có màu trắng xám (do bị vôi hóa bở nước trong hang đá vôi);Xương gốm(dày trung bình từ 0,5cm đến 0,7cm) có màu xám đen.

Sự độc đáo của Bình gốm Đầu Rằm không chỉ được thể hiện ở hình dáng mà còn thể hiện ở hoa văn trang trí. Mỗi hoa văn trang trí trên bình ở mỗi vị trí khác nhau đều mang những đặc trưng riêng, nó cũng thể hiện sự tinh tế khéo léo,cảm nhận thẩm mỹ của những người thợ gốm thuộc giai đoạn Văn hóa Phùng Nguyên. Hoa văn trang trí trên bình gốm Đầu Rằm có bố cục rất rõ ràng:

Bố cục hoa văn theo vành tròn:Phần vai của bình trang trí họa tiết chính là hoa văn khắc vạch hình chiếc lá chạy nối nhau, chạy vòng quanh. Phía trên và dưới của những chiếc lá đó là những đường chỉ chìm chạy ngang song song nhau. Bên ngoài những chiếc lá trong khung những đường chỉ chìm là các ô chấm dải mịn.

Bố cục hoa văn theo băng dải:Phần thân bình và phần chân đế bình trang trí hoa văn khắc vạch hình chữ S đối xứng nhau. Các băng dải chữ S trang trí trên phần thân bình có phần đầu hình tròn, các băng dải chữ S trang trí trên phần chân đế bình có đầu hình tam giác, phần trong khung chữ S trang trí khắc vạch chéo, ngắn song song nhau với họa tiết đệm đi kèm là những hình tam giác.

Bình gốm Đầu Rằm được trang trí bằng rất nhiều những loại hình hoa văn, trong đó có hoa văn hình chữ S, hoa văn chải là hai loại hình hoa văn mang tính đặc trưng và điển hình cho hoa văn trang trí của đồ gốm thuộc Văn hóa Phùng Nguyên, điều đó chứng tỏ mối quan hệ chặt chẽ giữa bình gốm Đầu Rằm với gốm thuộc Văn hóa Phùng Nguyên;

Hoa văn hình chữ S: Là hoa văn trang trí chính trên bình gốm Đầu Rằm. Mô típ hoa văn chữ S “ngược” được trang trí kín cả 4 mặt của phần thân bình và phần chân đế. Điều đặc biệt là nghệ nhân gốm đã biến thể một nửa chữ S thành một hình gãy góc, nhìn giống như một số 2, tạo ra những nét độc đáo, dấu ấn riêng của  Bình gốm Đầu Rằm trong thời đại Kim khí Việt Nam.

Hoa văn chải: Đây là hoa văn kỹ thuật, được tạo ra ở phần đáy của bình gốm. Về kỹ thuật hoa văn này làm cho đáy bình được tròn đều, xương gốm cứng hơn;Về ý nghĩa mỹ thuậtnó thể hiện sự mong muốn được khai phá, lan tỏa của con người. Đây cũng là một loại hình hoa văn truyền thống của cư dân Văn hóa Phùng Nguyên;

Hoa văn đắp nổi: Trên phần vai bình có một đường gờ nổi chạy vòng quanh, dọc thân bình có 4 đường gờ nổi đắp thêm chạy dài từ phần vai đến hết phần chân đế, chia thân bình và chân đế thành 4 mặt. Những đường hoa văn đắp nổi ngoài tính chất trang trí còn mang tính chất kỹ thuật như một bộ khung tạo ra sự vững chắc cho xương gốm;

Hoa văn đường chỉ chìm: Là những đường chỉ dài được khắc chìm, miết láng trở thành đường viền bao quanh miệng bình và tạo ra một hình vành khuyên để trang trí các họa tiết hoa văn hình chiếc lá trên phần vai gần miệng bình.

Hoa văn đường chấm dải: Những đường chấm dải kết hợp với hoa văn đường chỉ chìm tạo ra hai băng trang trí trên thân bình. Những hoa văn chấm dải là hình tượng phản ánh sự đông đúc và tính liên kết cộng đồng của cư dân Đầu Rằm - Hoàng Tân;

Hoa văn hình chiếc lá:Trang trí chạy vòng quanh phần vai bình, hoa văn hình chiếc lá trang trí kết hợp với đường khắc vạch song song và những ô chấm dải.

Hoa văn khắc vạch song song:Trang trí phần bên trong của chữ S, tạo ra sự khác biệt giữa bên trong và bên ngoài hoa văn chữ S “ngược”.

Hoa văn khắc vạch chéo hình ô trám: Sử dụng để trang trí hoa văn hình chữ S biến thể ở phần chân đế của bình gốm. Hoa văn này tạo ra sự khác biệt, cảm giác vững chắc cho phần chân đế của bình gốm;

Cùng với những họa tiết hoa văn chính, các họa tiết đệm tạo cho các mảng trang trí trên thân và chân đế bình gốm có bố cục chặt chẽ, độc lập cho từng mảng, khối và sự thống nhất hài hòa, phong phú. Phần họa tiết đệm  trang trí trên bình gốm Đầu Rằm là những hình tam giác, được trang trí bổ sung vào các khoảng trống của những họa tiết chính, hoa văn hình chữ S.

Qua các giá trị đã được các nhà khoa học nghiên cứu, có thể khẳng định Bình gốm Đầu Rằm là một trong những thành tố góp phần tạo nên sự đa dạng và phong phú của đồ gốm Văn hóa Phùng Nguyên (đặc biệt là hoa văn trang trí)được tạo ra bởi bàn tay khéo léo của người thợ gốm cộng với tư duy sáng tạo của họ đã tạo ra những nét độc đáo riêng biệt mà những người thợ gốm các giai đoạn văn hoá sau đó hầu như không thể.

Hoa văn trang trí trên đồ gốm không những mang tính chất làm tăng thêm vẻ đẹp của hiện vật mà còn khẳng định tư duy thẩm mỹ của chủ nhân sáng tạo ra chúng, đồ gốm Phùng Nguyên mãi mãi là đỉnh cao trong kỹ thuật và thủ pháp trang trí hoa văn trên đồ gốm thời Tiền - Sơ sử Việt Nam, góp phần quan trọng minh chứng tính bản địa của Văn hóa Đông Sơn. Những mô típ hoa văn trên đồ đồng Đông Sơn, đã được kế thừa và phát huy sáng tạo của người thợ gốm Phùng Nguyên. Hoa văn trên đồ gốm Phùng Nguyên là một trong những yếu tố góp phần tạo nên nghệ thuật đỉnh cao của Văn hóa Đông Sơn, một tiền đề quan trọng cho sự nảy sinh mỹ thuật trang trí đồ đồng Văn hóa Đông Sơn sau này.

Với hình dáng độc đáo, hoa văn trang trí đặc biệt, bình gốm Đầu Rằm là một nguồn sử liệu rất quan trọng về khoa học để chúng ta nhận biết về đời sống vật chất, ngành nghề truyền thống, khoa học kỹ thuật, đời sống tinh thần, tâm linh của người Việt cổ sống trên vùng đất Quảng Ninh cách ngày nay 3.000 – 3.400 năm. Đây cũng là một di vật tiêu biểu, thể hiện cho mối quan hệ chặt chẽ giữa cư dân thuộc văn hóa Hạ Long với cư dân thuộc Văn hóa Phùng Nguyên ở Hoàng Tân nói riêng và ở Quảng Ninh nói chung.Hiện bình gốm Đầu Rằm - Bảo vật Quốc gia đang được lưu giữ và trưng bày tại Bảo tàng Quảng Ninh- một hiện vật độc bản có giá trị đặc biệt về về khoa hoc, lịch sử; là một tác phẩm nghệ thuật gốm tiêu biểu, đặc sắc của Văn hóa Phùng Nguyên, nền văn hóa được đánh giá là đạt tới đỉnh cao của kỹ thuật chế tác đồ đá và đồ gốm.